Ardaloedd Ceredigion: Darganfod tirweddau a chymunedau Ceredigion
Bae Ceredigion - bae mwyaf Cymru
Bae Ceredigion yw bae mwyaf Cymru. Mae’n estyn yr holl ffordd o ynysoedd arfordir Penfro i Enlli a phenrhyn Llŷn ac yn ffurfio rhan o arfordir dwyreiniol Môr Iwerddon. Mae Bae Ceredigion yn gynefin i gyfoeth o fywyd gwyllt y môr, gan gynnwys haid fwyaf Ewrop o ddolffiniaid trwyn potel.
Traethau a chymunedau arfordir Ceredigion
Dewch i fwynhau’r cyfan sydd gan arfordir Ceredigion i’w gynnig i chi drwy ymweld â phentrefi glan môr poblogaidd gyda traethau sydd yn gyson wedi ennill y Faner Las, y Wobr Glan Môr a’r Wobr Arfordir Gwyrdd. Cewch yma gildraethau bach cudd hefyd, o fewn cyrraedd ar droed neu ar gwch yn unig.
Mae 60 milltir o Lwybr Arfordir Cymru – llwybr sy’n estyn 870 milltir i gyd – wedi’u lleoli yng Ngheredigion. Yma, mae’r tir a’r dirwedd yn newid o le i le, ond mae’r golygfeydd bob amser yn odidog. Wrth i chi gerdded, fe gewch chi wylio bywyd gwyllt, darganfod nodweddion daearegol ac archeolegol difyr, a dysgu am hanes lliwgar yr arfordir.
Mynyddoedd Cambria yw un o’r ardaloedd gwyllt anghysbell olaf yn ne Ynysoedd Prydain. Yno, mae pentrefi bach yn swatio’n glyd ar ymylon y rhostir eang sy'n frith o lynnoedd a choedwigoedd. Nid anialwch gwyrdd mohono, fel y bydd rhai’n honni, ond lle i fwynhau ychydig o lonydd ac i ddarganfod harddwch wybren dywyll y nos â’r sêr yn disgleirio uwch eich pen.
Mae gan bob un o gymunedau mynyddig Ceredigion ei gymeriad a’i naws ei hun. Mae olion mwyngloddiau, adfeilion abaty, capeli ac eglwysi, a’r dirwedd ei hun, yn adrodd hanes cyfoethog Mynyddoedd Cambria a’r llwybrau hynafol sy’n eu croesi.
Mae nifer o ffyrdd yn arwain i Geredigion, ond go brin fod unrhyw un mor ddramatig â’r rheini sy’n croesi Mynyddoedd Cambria. I gael taith hamddenol, gallwch chi ddilyn y ffyrdd dosbarth A sy’n ymlwybro dros ysgwyddau’r bryniau yng ngogledd a de’r sir. Ond os ydych chi’n teimlo’n fwy mentrus, gallwch chi yrru ar hyd y ffyrdd cul sy’n troi a throelli drwy’r rhostiroedd a’r dyffrynnoedd.
A hithau wedi'i lleoli ar lan bae bendigedig lle mae dwy afon fawr yn cyrraedd y môr, mae Aberystwyth yn dref â phersonoliaeth ddifyr. Ar y naill law, mae’n dref wyliau draddodiadol gyda phier, prom a rheilffordd sy'n dringo'r graig serth. Ond ar y llaw arall, mae’n dref brifysgol ac yn ganolfan ddiwylliannol bwysig, gyda llond lle o fwytai a siopau da a rhaglen brysur o ddigwyddiadau celfyddydol a chwaraeon.
Mae Aberaeron yn dref fach dlws, gyda’i hadeiladau lliwgar yn edrych yn union fel llun ar gerdyn post. A hithau’n dref a gynlluniwyd o’r dechrau’n deg, mae Aberaeron bellach yn dref harbwr brysur sy’n cynnal cyfres o ddigwyddiadau poblogaidd bob haf.
Dilynwch yr afon am ystad Sioraidd Llanerchaeron, i ddarganfod dyffryn ffrwythlon a hanes diddorol.
Aberteifi yw’r porth hanesyddol i Geredigion o’r de-orllewin, ac mae’n ganolfan ddiwylliannol brysur gyda bwytai a siopau diddorol. Uwchlaw’r man croesi cyntaf ar draws afon lydan Teifi, mae’r castell carreg a godwyd gan yr Arglwydd Rhys yn 1176 yn dal i sefyll. Yn y 18fed ganrif, porthladd Aberteifi oedd y mwyaf ar arfordir y gorllewin.
Dewch i adnabod Ceredigion y Cardis drwy ymweld â’i threfi marchnad bach traddodiadol ond bywiog, pob un â’i chymeriad a’i hanes ei hun. Dewch i grwydro ein lonydd gwledig, ein llwybrau ceffylau a’n llwybrau cerdded. A dewch i fwynhau byd natur a'r wybren dywyll, a chlonc dda gyda cymeriadau go iawn Ceredigion.
Cymunedau cymoedd a dyffrynnoedd Ceredigion
Mae afonydd yn hollbwysig i ddaearyddiaeth Ceredigion. Mae dau aber mawr yn nodi ffiniau naturiol y sir – aber afon Dyfi yn y gogledd ac aber afon Teifi yn y de. Ac mae aberoedd ein hafonydd wedi rhoi eu henwau i dair o’n prif drefi ar hyd yr arfordir: Aberteifi, Aberaeron ac Aberystwyth.
Afon Teifi yw afon hiraf Ceredigion ac mae’n nodi ffin ddeheuol y sir. Dewch i ddarganfod ei thirwedd a’i threftadaeth arbennig wrth iddi fynd igam ogam ar ei hynt drwy Geredigion, gan alw heibio i siroedd cyfagos Sir Gâr a Sir Benfro ar ei ffordd i'r môr yn Aberteifi.